Ζορζ Φρανζί: Πίσω από τις μάσκες

Για τους μυημένους σινεφίλ το όνομά του θα είναι για πάντα άρρηκτα συνδεδεμένο με το αριστούργημα του σινεμά τρόμου «Μάτια Χωρίς Πρόσωπο», την πρώτη καθαρόαιμη, γαλλική ταινία του είδους, αλλά και με τη γέννηση της θρυλικής Γαλλικής Ταινιοθήκης, η οποία θα ξεκινούσε από τη μικρή κινηματογραφική λέσχη που ο Ζορζ Φρανζί ίδρυσε το 1935 μαζί με τον Ανρί Λανγκλουά.

Ομως εκτός από τα δύο αυτά –διόλου αμελητέα– επιτεύγματα, ο αφανή Γάλλος δημιουργός είναι υπεύθυνος για μία περά για πέρα εκλεκτική φιλμογραφία, η οποία περιλαμβάνει μια σειρά από sui generis ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, ατμοσφαιρικά φιλμ με τον αέρα του φανταστικού, λεπτοδουλεμένες λογοτεχνικές διασκευές και εκκεντρικούς φόρους τιμής στα βουβά κινηματογραφικά σίριαλ και τα φτηνά αστυνομικά μυθιστορήματα, όλα φιλοτεχνημένα με μια ξεχωριστή ποιητική ματιά, που καθιστά το σύνολο του έργου του μια αλλόκοτη παρένθεση στην Ιστορία του γαλλικού σινεμά.

Στον αντίποδα των νεότερων συναδέλφων του, που την ίδια περίπου περίοδο έκαναν την επανάστασή τους στο πλαίσιο της Nouvelle Vague έχοντας ως αφετηρία τον χώρο της κριτικής, ο Φρανζί ήταν πρωτίστως ένας παθιασμένος σινεφίλ του οποίου οι ταινίες ήταν συχνά διαποτισμένες από την ποπ κουλτούρα του παρελθόντος και την παλπ λογοτεχνία, περασμένες μέσα από το φίλτρο μια ιδιαίτερης αισθητικής που ανανέωνε εμπνευσμένα την αθωότητα και την επιτηδευμένη αφέλεια περιθωριακών ειδών.

Μετέωρο ανάμεσα στον ρεαλισμό και το φανταστικό, και με επιρροές από τον σουρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό, το σινεμά του Ζορζ Φρανζί διαθέτει μια ποιότητα που είναι δύσκολο να περιγραφεί. Βασισμένο πρωτίστως στην εικόνα και την ατμόσφαιρα και λιγότερο στον λόγο ή το σενάριο, αντλεί εντούτοις τη δύναμή του όχι από μια εξεζητημένη βιρτουοζιτέ αλλά από τον υπαινιγμό και την ανάδειξη του παράδοξου μέσα στο πιο συνηθισμένο περιβάλλον.

Με ένα σκηνοθετικό στυλ που μοιάζει παλιομοδίτικο και άχρονο την ίδια στιγμή, ο Φρανζί έχτισε μια παντελώς αταξινόμητη φιλμογραφία, γεμάτη από ήρωες εγκλωβισμένους σε κυριολεκτικές ή μεταφορικές φυλακές, όπου ο λυρισμός εναλλάσσεται με την «αληθινή» σκληρότητα ενός ντοκιμαντέρ, σοκαριστικές σκηνές διαπλέκονται με εξαίσιες στιγμές ποίησης και το χιούμορ διαδέχεται συχνά τη μελαγχολία. Αλλοπαρμένο και ντελικάτο, το έργο του αποτελεί μια μικρή σε όγκο αλλά μοναδική σε ύφος κινηματογραφική κληρονομιά που δεν έχει πάρει ακόμα τη θέση που της αξίζει.

Θανάσης Πατσαβός

Φιλμογραφία (μεγάλου μήκους)

1974 Nuits rouges

1970 La faute de l'abbé Mouret

1965 Thomas l'imposteur

1963 Judex

1962 Thérèse Desqueyroux

1961 Pleins feux sur l'assassin

1960 Les yeux sans visage

1959 La tête contre les murs