Φίλιππος Κουτσάφτης: ένας χαρτογράφος της μνήμης

Με αφορμή την προβολή του "Χαίρε Αρκαδία" στις φετινές Νύχτες Πρεμιέρας, ο Φίλιππος Κουτσαφτής μίλησε στο cinemagazine.gr για τα όρια της μνήμης που χάνονται μέσα στον χρόνο.

15 χρόνια πριν, ο Φίλιππος Κουτσαφτής μύησε έναν ανέτοιμο θεατή στα Ελευσίνια Μυστήρια που κρατούσαν σφραγιστά τα χείλη τους χρόνια μέσα στην ιστορία που έγραφε η Ελλάδα.

Στο σήμερα, και με γυρίσματα που κράτησαν περισσότερο από 2 χρόνια, ο Φίλιππος Κουτσαφτής επιστρέφει με ένα ακόμα χωροταξικό δοκίμιο, που αναμοχλεύει τα φυσικά όρια ενός τόπου που χάνεται μέσα στην ιστορία και κυρίως των αναμνήσεων που φθείρουν μέσα στο χρόνο.

Ο ΚΟΥΤΣΑΦΤΗΣ ΩΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΟΣ
Σε κάποιο σημείο του «Χαίρε Αρκαδία», ο Κουτσαφτής που παίζει τον ρόλο του αφηγητή-παραμυθά λέει πως "η Αρκαδία αρχίζει άγνωστο πότε" και δίνει ακριβώς με αυτό τον σχηματισμό λέξεων, την μυθική διάσταση ενός θρύλου που χάνεται μέσα στα χρόνια.

Από το 2000, όταν η «Αγέλαστος Πέτρα» θορύβησε την ελληνική κινηματογραφική κοινότητα με την μυστικιστική της ενέργεια, ο Κουτσαφτής κατοχυρώθηκε ως μια σημαντική φιγούρα ενός σινεμά που έχτιζε μόλις τα πρώτα διαφορετικά βήματα ενός νέου ρεύματος, αυτό του αφηγηματικού ντοκιμαντέρ.

Με μια ήρεμη, μα καθ' όλα δυναμική προσπάθεια, ο Κουτσαφτής χαρτογραφεί τα μύχια μιας ιστορίας που χάνεται και προσπαθεί να αναπνεύσει μέσα από θρύλους και αφηγήσεις που κρατούν ζωντανό τον παλμό ενός ένδοξου παρελθόντος, που αποποιείται ηρωικών κατακτήσεων.

Η ΜΝΗΜΗ ΩΣ ΑΝΑΜΝΗΣΗ
«Οι ιδανικές συνθήκες της Αρκαδίας έκαναν την Αρκαδία αυτό που ήταν στο παρελθόν και προχώρησε μέχρι σήμερα. Αυτές οι συνθήκες ταυτίζονται με την παιδική ηλικία του ανθρώπου που όσο μεγαλώνει χάνεται». Όπως ο Κουτσαφτής περιγράφει, η Αρκαδία στέκει αγέρωχη μέσα σε ένα περιβάλλον που μεταλάσσεται και χάνει έναν ρυθμό που η ίδια τεκμηρίωσε αιώνες πριν.

Η μνήμη είναι και ο κύριος μοχλός ανάπτυξης στα ντοκιμαντέρ του Κουτσαφτή, ενός κατα κύριο λόγο φωτογράφου, που δουλεύει ακόμα σε θεατρικές παραγωγές και έκανε την εμφάνισή του στο κινηματογράφο με την μεσαίου μήκους «Μια Ζωή σε Θυμάμαι να Φεύγεις» της Φρίντα Λιάππα.

Η άρνησή του να "μπλεχτεί" με την μυθοπλασία είναι μια συνειδητή απόφαση που δεν δείχνει να τον απασχολεί προς το παρόν.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΕΥΣΙΝΑ ΣΤΗΝ ΤΕΓΕΑ
Όταν το 2000, η «Αγέλαστος Πέτρα» έκανε την εμφάνισή της, τα πράγματα στην ελληνική διανομή για ταινίες τεκμηρίωσης άλλαξαν. Οι εταιρείες, αλλά και το κοινό έμοιασε να γίνεται πιο ελαστικό και περισσότερο πρόθυμο να ανακαλύψει ένα είδος (εθνικού) σινεμά που παρέμενε ενδιαφέρον, μα με λιγοστές ελπίδες να αναγνωριστεί.

Από τότε μέχρι και σήμερα, ελληνικά ντοκιμαντέρ συμμετέχουν σε επίσημα διαγωνιστικά τμήματα εθνικών και διεθνών φεστιβαλ, βρίσκουν τον δρόμο της διανομής και της μετέπειτα κυκλοφορίας τους σε dvd και αυτό είναι ένα θέμα που δέχεται ο Κουτσαφτής, μα καταλήγει πως "η "Αρκαδία" θα κυκλοφορήσει με δική του πρωτοβουλία και χωρίς κάποια εταιρεία διανομής από πίσω, καθώς οι θεατές-όχι μόνο των ντοκιμαντέρ- έχουν μειωθεί αισθητά".

Το "Χαίρε Αρκαδία" δεν είναι μια προσπάθεια τοποθέτησης πλάνων σε ένα οδοιπορικό μιας χωμάτινης επιφάνειας στο κέντρο της Πελοποννήσου, αλλά μια καταγραφή της ιστορίας πάνω σε έναν χωροχρονικό χάρακα που κόβει στη μέση μια Ελλάδα που ζει και πεθαίνει με την ίδια ευκολία, εδώ και αιώνες.