Σινέ-Ελευσίς: Το πρώτο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στην πόλη των μυστηρίων ολοκληρώθηκε

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε από τις 7 έως τις 10 Ιουλίου, το Μυστήριο 23_Σινέ-Ελευσίς: IN SITU realities, το πρώτο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Ελευσίνας και της ευρύτερης περιοχής, μια δράση παρακαταθήκης της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Επιχειρώντας μια συνομιλία με την Ελευσίνα και τα τοπία της, το Φεστιβάλ μεταμόρφωσε τις Γραμμές ΟΣΕ του Παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού και το Πάρκινγκ Παλαιού Ελαιουργείου, δύο τοποθεσίες ιδιαίτερης αισθητικής και σημασίας για το ιστορικό φορτίο και το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον της Ελευσίνας, σε υπαίθριους κινηματογράφους, χαρίζοντας στους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης μια αξέχαστη καλλιτεχνική εμπειρία. Σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας. 

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα προβολών που περιελάμβανε συνολικά οκτώ εμβληματικά ντοκιμαντέρ από ένα ευρύ φάσμα κινηματογραφικών ρευμάτων, το Μυστήριο 23_Σινέ-Ελευσίς: IN SITU realities ενθουσίασε μικρούς και μεγάλους. Συγκεκριμένα, προβλήθηκαν οι παρακάτω ταινίες: «Σμύρνη, η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922» της Μαρίας Ηλιού, «Πρώτη ύλη» του Χρήστου Καρακέπελη, «Baraka» του Ρον Φρίκε, «Στη γη του άγριου μελιού» των Ταμάρα Κοτέφσκα και Λιούμπομιρ Στεφάνοφ, «WALL – E» του Άντριου Στάντον, «Το Παρίσι φλέγεται» της Τζένι Λίβινγκστον, «Ένα προσωπικό ταξίδι του Μάρτιν Σκορσέζε στο αμερικάνικο σινεμά» των Μάρτιν Σκορσέζε και Μάικλ Χένρι Γουίλσον, «Οι παραλίες της ζωής μου» της Ανιές Βαρντά, «Συναντώντας τον Γκορμπατσόφ» των Βέρνερ Χέρτσογκ και Αντρέ Σίνγκερ. 

Τις ταινίες προλόγισαν η Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Δέσποινα Γερουλάνου, ο Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Μιχαήλ Μαρμαρινός, ο Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, Λουκάς Κατσίκας, ο Ντοκιμαντερίστας / Συνεργάτης των Νυχτών Πρεμιέρας,  Τάσος Αλευράς, η Υποψήφια Διδάκτωρ στο Ιnstitute for Fundamental Biomedical Research (IFBR) B.S.R.C ‘Alexander Fleming’", Solenn Patalano, η εκπρόσωπος των φίλων του Κινηματογράφου της Ελευσίνας, Πηνελόπη Γιακωβάκη, ο προγραμματιστής του ΔΦΚ της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, Θοδωρής Καραμανώλης, η  Διευθύντρια Πολιτιστικής Ανάπτυξης της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα, Γεωργία Βουδούρη και ο Ιστορικός - Επιστημονικός Συνεργάτης του Παντείου Πανεπιστημίου, Γιάννης Αντωνόπουλος. 

Οι ομιλητές και ομιλήτριες που τίμησαν το Φεστιβάλ με την παρουσία τους εμπλούτισαν με την εισαγωγή τους την εμπειρία των θεατών. Η ερευνήτρια Solenn Patalano στην προβολή του HONEYLAND μίλησε με πάθος για την ευφυΐα και ευαλωτότητα των πολύτιμων μελισσών και την ανάγκη προστασίας τους (διαβάστε το πλήρες κείμενο της εισαγωγής της στη συνέχεια).

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑΣ SOLENN PATALANO

Ως βιολόγος και ερευνήτρια που ασχολείται με τις μέλισσες, είμαι πολύ ευγνώμων που βρίσκομαι στην παρουσίαση αυτού του υπέροχου ντοκιμαντέρ. Ως νικητής πολλών βραβείων, η ταινία αυτή έχει ήδη αποδείξει ότι η τεκμηρίωση της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και φύσης έχει αντίκτυπο και κυρίως νόημα.

Αλλά ποια είμαι εγώ που θα μιλήσω σε ένα ελληνικό κοινό, του οποίου η ιστορία είναι γεμάτη γνώση, και ανάμεσα στους λαούς που πρώτοι περιέγραψαν με ακρίβεια και επιμονή αυτή την απόλυτα συναρπαστική κοινωνία που είναι οι αποικίες των μελισσών; Ακόμη και σήμερα, οι ανακαλύψεις που έγιναν πριν από 2.000 και πλέον χρόνια εξακολουθούν να έχουν απήχηση στο μυαλό των σύγχρονων ερευνητών.

Αλλά ένα ερώτημα που μπορεί να σας έρθει τώρα στο μυαλό είναι ... Τι μπορεί να ανακαλύψει ακόμη ο ερευνητής για αυτά τα έντομα; Πολλά! Προσπαθούμε να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί η κοινωνική οργάνωση αυτών των κοινωνιών. Για παράδειγμα, ένα από τα μεγάλα ερωτήματα είναι πώς επικοινωνούν; Αν γνωρίζουμε σήμερα ότι χορεύουν στην κυψέλη για να υποδείξουν στο ταίρι τους τον τόπο, την απόσταση και την αφθονία των λουλουδιών που είναι πλούσια σε νέκταρ ή γύρη, εξακολουθούμε να αναρωτιόμαστε αν υπάρχουν και άλλα μέσα επικοινωνίας αλλά και γιατί και πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις στην κυψέλη; Γιατί οι μέλισσες σκέφτονται και παίρνουν αποφάσεις, μαζί αλλά και μεμονωμένα. Ακόμη και αν ο εγκέφαλός τους δεν είναι μεγαλύτερος από το κεφάλι μιας καρφίτσας, έχουν απίστευτη ικανότητα μνήμης. Οι μέλισσες μετρούν, αφαιρούν, μαθαίνουν και θυμούνται ένα μέρος πλούσιο σε λουλούδια για αρκετές ημέρες. Εμείς, οι ερευνητές, δεν διαφέρουμε και πολύ από τους μελισσοκόμους. Ξοδεύουμε πολύ χρόνο παρατηρώντας τις, ακούγοντάς τες, κατανοώντας τες. Και αν έχετε την ευκαιρία να μιλήσετε με έναν έμπειρο μελισσοκόμο - και ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί στην Ελλάδα - όλοι θα σας πουν ότι αυτό που φυσάνε οι μέλισσες στα αυτιά τους είναι ότι ... δεν είναι καλά!

Θα σας πουν επίσης ότι οι βασίλισσες πεθαίνουν πιο γρήγορα από πριν, ότι πρέπει να τις αντικαθιστούν κάθε χρόνο, θα σας πουν για αυτά τα παράσιτα βαρρόα που μολύνουν και αποδυναμώνουν τις μέλισσες, ότι οι σημερινές θεραπείες είναι ατελείς, θα σας πουν ότι οι μέλισσες κουράζονται πιο γρήγορα όταν τις φέρνουν σε κάποιους γεωργικούς αγρούς ειδικά αν έχουν ψεκαστεί με φυτοφάρμακα.

Και δεν χρειάζεται να είσαι ερευνητής ή μελισσοκόμος, όλοι γνωρίζουμε ότι η ανθρώπινη κοινωνία είναι αυτή που διαταράσσει την κοινωνία τους, την οργάνωσή τους:

Επειδή η ανθρώπινη κοινωνία μας περιμένει από τις μέλισσες να αναπτύσσονται περισσότερο για να παράγουν όλο και περισσότερο μέλι. Επειδή τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε τροποποιήσει τον βιότοπό τους, το οικοσύστημά τους, τις συνήθειές τους που έχουν δημιουργηθεί εδώ και χιλιετίες. Επειδή τα λουλούδια στεγνώνουν γρηγορότερα υπό την επίδραση της κλιματικής αλλαγής Επειδή επομένως πρέπει να μετακινούμε τις κυψέλες πιο συχνά για να τις ικανοποιήσουμε, ευνοούμε την εξάπλωση ασθενειών και παρασίτων. Δυστυχώς, αυτό που βλέπουμε όταν παρατηρούμε τις μέλισσες σήμερα είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Άλλοι επικονιαστές, λιγότερο γνωστοί αλλά εξίσου σημαντικοί, υποφέρουν επίσης από αυτές τις ραγδαίες αλλαγές. Αυτό που είναι γνωστό σήμερα είναι ότι το 20% του πληθυσμού των επικονιαστών στην Ευρώπη έχει ήδη εξαφανιστεί και ότι το 10% των ειδών κινδυνεύει με εξαφάνιση. Η δύναμη της ταινίας που θα δείτε είναι ότι μεταφέρει ένα παγκόσμιο μήνυμα. Διηγείται μέσα από το πρίσμα ενός μικρού χωριού στη Βόρεια Μακεδονία, τι συμβαίνει σε επίπεδο πλανήτη. Ο πρωταγωνιστής και μελισσοκόμος της ταινίας είναι το προσεκτικό αυτί της φύσης. Και περισσότερο από ποτέ, σήμερα, έχουμε ανάγκη να ακούσουμε τις φωνές τους.

Γιατί η σκληρή αλήθεια είναι ότι και εμείς, οι άνθρωποι, είμαστε ένα είδος της φύσης. Όπως οι μέλισσες χρειάζονται τα λουλούδια για να ζήσουν, έτσι κι εμείς χρειαζόμαστε τις μέλισσες για να επικονιάσουν τα φρούτα και τα λαχανικά μας. Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για να αποκαταστήσουμε την ισορροπία μεταξύ της φύσης και του σημερινού οικονομικού μας συστήματος ; Τι θα μας έλεγε αν μπορούσαμε να μιλήσουμε με μια μέλισσα; Μπορούμε πάντα να προσπαθήσουμε να χορέψουμε μπροστά στην κυψέλη για να επικοινωνήσουμε, αλλά μέχρι στιγμής αυτή η προσέγγιση δεν έδωσε πειστικά αποτελέσματα ;) Και εδώ είναι που μπαίνουμε εμείς, οι ερευνητές. Τα σημαντικότερα ερωτήματα που θέτουμε στον εαυτό μας είναι, ποια είναι η ικανότητά τους να προσαρμόζονται σήμερα; Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε το περιβάλλον τους για να τα βοηθήσουμε να προσαρμοστούν καλύτερα;

Για παράδειγμα, πώς αποδίδει μια κυψέλη όταν βρίσκεται στη μέση μιας πόλης όπως η Αθήνα; Παραδόξως, διαπιστώσαμε ότι οι μέλισσες δεν πηγαίνουν προς τα λουλούδια των μπαλκονιών μας! Προτιμούν μάλλον να πηγαίνουν προς τα δέντρα, όπως τα πεύκα ή οι ευκάλυπτοι. Θα προτιμούν πάντα ενδημικά και αυτοφυή φυτά παρά λουλούδια από άλλες περιοχές ή άλλες ηπείρους. Οπότε ναι, ας φυτέψουμε ενδημικά δέντρα στην πόλη!

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι τα φυτοφάρμακα που το περιβάλλουν. Αυτά που βάζουμε στα χωράφια μας για να αποτρέψουμε την καταστροφή των λαχανικών μας από τα παράσιτα και να εξασφαλίσουμε την παραγωγή τροφίμων, βρίσκονται συχνά στο στομάχι τους και στις κυψέλες τους. Σήμερα, γνωρίζουμε ότι αν τα φυτοφάρμακα που ψεκάζονται στα χωράφια μας δεν σκοτώνουν εντελώς τις μέλισσες και τους επικονιαστές, υποφέρουν από μακροχρόνια προβλήματα μνήμης. Φανταστείτε ότι κάθε μέρα θα πρέπει να μαθαίνετε ξανά το δρόμο που σας οδηγεί στη δουλειά σας σαν να ήταν η πρώτη φορά! Κάθε μέρα.

Φανταστείτε πόσο εξαντλημένοι θα είστε μετά από μερικές εβδομάδες με αυτόν τον ρυθμό. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στις μέλισσες αφού επισκεφθούν λουλούδια από ένα χωράφι που περιέχει υπολείμματα φυτοφαρμάκων.

Το πώς να προστατεύσετε τη μνήμη τους είναι ένα δύσκολο ερώτημα. Αλλά ίσως μια επιλογή που θα μπορούσαμε να διερευνήσουμε θα ήταν να ξεκινήσουμε από την προστασία της δικής μας μνήμης. Ας θυμηθούμε όλοι μας, μέσα από αυτή την ταινία, πώς οι άνθρωποι είχαν και θα μπορούσαν ακόμη να διατηρήσουν μια υγιή σχέση με τη φύση. Η προστασία της συλλογικής μας μνήμης είναι, πιστεύω, ένα πρώτο βήμα για να βρούμε μια ισορροπία και να διατηρήσουμε όλους εμάς, όλα τα είδη που κατοικούν στον πλανήτη μας.

Στην προβολή ΣΥΝΑΝΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΡΜΠΑΤΣΟΦ,  ο Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Μιχαήλ Μαρμαρινός διάνθισε με ανεκδοτολογικό υλικό τη λαμπερή καλλιτεχνική πορεία του σπουδαίου Βέρνερ Χέρτσογκ, μιλώντας για την εμβληματική του «Οδοιπορία στον Πάγο», μια ημερολογιακή καταγραφή του προσκυνηματικού ταξιδιού του Χέρτζογκ από το Μόναχο στο Παρίσι, με σκοπό να ξορκίσει το θάνατο της Λότε Άισνερ, της γυναίκας που υπήρξε μέντοράς του ενώ ο Ιστορικός - Επιστημονικός Συνεργάτης του Παντείου Πανεπιστημίου, Γιάννης Αντωνόπουλος ανέδειξε την θλιβερή ιστορική εξέλιξη της φιλοευρωπαϊκής στάσης του Ρώσου ηγέτη, όταν κατέληξε να διαφημίζει Πίτσα Χατ (το πλήρες κείμενο των ομιλιών τους στη συνέχεια).

ΟΜΙΛΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ κου Γ. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Γέλτσιν διαδέχεται τον Γκορμπατσώφ, υπογράφει τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Την επόμενη μέρα μετονομάζεται σε "ΚΑΚ" (Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών), με κύριους πυλώνες τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και την Ουκρανία. Αυτό είναι το δεύτερο μεγάλο βήμα, που οδηγεί τη Ρωσία στο χείλος του γκρεμού. Η Ρωσία της δεκαετίας 1990-2000 είναι μια χώρα που στηρίζεται μόνο στο πετρέλαιο και στις εξαγωγές πετρελαίου, ρίχνουν οι Αμερικάνοι κι άλλο την τιμή του πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία, το οποίο πλήττει τη Ρωσία και φτάνει σε σημείο έσχατης φτώχειας και εντάσσεται στο ΔΝΤ. Ήταν, όμως, ξέρετε και άποψη του Γκορμπατσώφ, να μπορέσει η Ρωσία να γίνει δεκτή στο διεθνές σύστημα, να γίνει δεκτή στους μεγάλους οργανισμούς. Μάλιστα, έλεγε ότι το σπίτι της Ρωσίας είναι η Ευρώπη. Μια Ευρώπη που σέβεται την κυριαρχία, την ιδιομορφία του κάθε λαού, του κάθε κράτους αλλά και το ένα κράτος βοηθάει το άλλο. Ήταν τραγικό και μάλιστα ενδεικτικό το πώς άλλαξε ο κόσμος και ποιες δυνάμεις νικήσανε όταν είδα μια φορά στην τηλεόραση μια διαφήμιση όπου ο Γκορμπατσώφ διαφήμιζε, τί λέτε; Πίτσα Χάτ!

Για να καταλάβετε αγαπητοί φίλοι, πώς είναι δομημένος ο κόσμος σήμερα και από ποιες δυνάμεις ελέγχεται.

ΟΜΙΛΙΑ ΚΑΛΛ.ΔΙΕΥΘ. Μ.ΜΑΡΜΑΡΙΝΟΥ

Ο Χέρτζογκ είναι ένας σύγχρονος Ευρωπαίος σκηνοθέτης, μεγάλωσε βέβαια λίγο τώρα, αλλά έχει αφήσει μια επική ιστορία. Δεν θα σας μιλήσω εγώ για τις ταινίες του, αφού δεν το έκανε ο Λουκάς, δεν θα το κάνω εγώ… Αλλά θέλω να σας μιλήσω λίγο γι’ αυτήν την προσωπικότητα μέσα από ένα μικρό του κείμενο. Στα ελληνικά έχει μεταφραστεί «Οδοιπορία στον Πάγο». Και θα σας διαβάσω ένα πολύ μικρό απόσπασμα: «1974. Στα τέλη Νοεμβρίου μου τηλεφωνεί ένας φίλος από το Παρίσι και μου λέει ότι η Λότε Άισνερ είναι βαριά άρρωστη κι ότι μάλλον θα πεθανει. Είπα ότι είναι αδιανόητο, ότι ο κινηματογράφος την χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε και ότι δεν μπορούμε να επιτρέψουμε το θάνατό της. Φόρεσα ένα μπουφάν, πήρα μια πυξίδα κι έριξα σ’ ένα σακίδιο τα απαραίτητα.

Ακολούθησα την πιο ευθύγραμμη διαδρομή για το Παρίσι με την ακλόνητη πίστη ότι θα έμενε ζωντανή, αν κάλυπτα την απόσταση με τα πόδια. Εξάλλου, ήθελα να μείνω μόνος με τον εαυτό μου».

Η Οδοιπορία στον Πάγο είναι ημερολογιακή καταγραφή του προσκυνηματικού ταξιδιού του Χέρτζογκ από το Μόναχο στο Παρίσι, με σκοπό να ξορκίσει το θάνατο της Λότε Άισνερ, της γυναίκας που υπήρξε μέντοράς του.

Οι ισχυρισμοί του Χέρτζογκ ότι αγαπά την οδοιπορία στον πάγο περισσότερο από κάθε άλλο έργο του και ότι ίσως είναι καλύτερος στη συγγραφή παρα στη σκηνοθεσία θα μπορούσαν να εκληφθούν ως υπερβολές εάν αυτό το βιβλίο, πέρα από την ατόφια λογοτεχνική του αξία δεν αποτελούσε ιδανική επιτομή της κοσμοθεωρίας του. Ο Χέρτζογκ κατάφερε, όχι μόνο να αποτίσει φόρο τιμής σε μια σπουδαία μορφή της ιστορίας του κινηματογράφου, αλλά να δημιουργήσει ενα “vade mecum”: ένα εγκόλπιο για κάθε καλλιτέχνη που για να πραγματοποιήσει το προσωπικό του όραμα, προϋπόθεση είναι να βαδίζει και να κρατά σημειώσεις. Αυτά τα ένα εκατομμύριο βήματα εξέγερσης ενάντια στο θάνατο της Αισνερ συνιστούν την πιο θερμή διακήρυξη πίστης στο λατινικό ρητό “Solvitur Ambulando”: όλα λύνονται βαδίζοντας. Το βάδισμα μάς διδάσκει ό,τι η τέχνη δεν μπορεί».

Για την ιστορία, θέλω να σας πω ότι η Λότε Άισνερ, όταν ο Χέρτζογκ έφτασε στο νοσοκομείο της, έζησε άλλα εννέα χρόνια.

Αντλώντας τη θεματική της από όλο το φάσμα της ρεαλιστικής καταγραφής, την αρχαιολογία, την ιστορία, την εθνογραφία έως το περιβάλλον και την οικολογία, η θερινή εκδοχή του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ αποτελεί προπομπό της δράσης Σινέ-Ελευσίς: IN SITU realities, που θα φιλοξενηθεί από το φθινόπωρο του 2023 στον ιστορικό κινηματογράφο Ελευσίς, την πρώτη -ενόψει της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης- κλειστή αίθουσα παραστατικών και κινηματογραφικών καλλιτεχνικών γεγονότων. 

Όλες οι προβολές ήταν με ελεύθερη είσοδο και το κοινό δρόσισε γευστικά η σινεφίλ μπύρα Fischer.

2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
#Mystery23 #CineEleusis
#MysteriesΟfΤransition

Credits φωτογραφιών: Γιάννης Στάθης

Για διαρκή ενημέρωση και περισσότερες πληροφορίες για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας συντονιστείτε στα site των aiff.gr και cinemagazine.gr και στις σελίδες μας στα social media: Facebook AIFF, Instagram, Twitter. 

Το τηλεοπτικό σποτ της δράσης  | Επιμέλεια παραγωγής: Parasol | Σκηνοθεσία: Πάνος Κωστούρος​