Οκτώ Σαρδόνιες Αποχρώσεις του Μαύρου

Με μια φιλμογραφία που έχει φτάσει αισίως τις οκτώ μεγάλου μήκους ταινίες, με συμμετοχές και βραβεία στα σημαντικότερα φεστιβάλ παγκοσμίως και με ένα σχετικά μικρό αλλά φανατικό κοινό που ακολουθεί ευλαβικά κάθε του κινηματογραφικό βήμα, δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς πως ο Αλεξ φαν Βάρμερνταμ αποτελεί έναν από τους πιο υποτιμημένους σύγχρονους Ευρωπαίους σκηνοθέτες, του οποίου η προσφορά στο σινεμά είναι αντιστρόφως ανάλογη της φήμης του.

Ο «πρίγκιπας» της μαύρης κωμωδίας για τους μυημένους, ο «τρελός Ολλανδός» που με κάθε του φιλμ προκαλεί την καθεστηκυία τάξη της χώρας του για άλλους, ο Βάρμερνταμ είναι ένας αυθεντικός ποιητής του παραλόγου, που σκαρώνει τις πιο παρανοϊκές και ξεκαρδιστικές ιστορίες προκειμένου να ρίξει φως στις σκοτεινότερες πτυχές των ηρώων του και κατά συνέπεια της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης.

Γεννήθηκε το 1952 στο Χάαρλεμ της Βόρειας Ολλανδίας και εκτός από τον κινηματογράφο έχει ασχοληθεί με την γραφιστική, την μουσική, τη ζωγραφική, τη συγγραφή και φυσικά με το θέατρο. Είναι συνιδρυτής της μουσικοθεατρικής εταιρείας Hauser Orkater, ενώ απ’ το 1980 μέχρι σήμερα έχει ανεβάσει με την θεατρική ομάδα De Mexicaanse Hond (Το Μεξικάνικο Κυνηγόσκυλο), την οποία δημιούργησε με τον αδελφό του, περισσότερες από 10 παραστάσεις.

Το σύνολο των θεατρικών του κειμένων και το μυθιστόρημά του «De Hand van een Vreemde» («Το Χέρι Ενός Ξένου») έχουν εκδοθεί στη χώρα του ενώ έχει τιμηθεί με το βραβείο Prins Bernhard Prize for Culture για το σύνολο της προσφοράς του στο θέατρο και τον κινηματογράφο.

Από την πρώτη κιόλας ταινία του, το «Αμπελ» («Αbel», 1986), ο Αλεξ φαν Βάρμερνταμ κατάφερε κάτι που πολλοί συνάδελφοί του πασχίζουν καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας τους να αποκτήσουν: να αναπτύξει ένα απόλυτα προσωπικό και αναγνωρίσιμο κινηματογραφικό στυλ. Ο ζοφερά κωμικός πλανήτης του περιστρέφεται γύρω από περιπτώσεις ανθρώπων και οικογενειών με ανυπέρβλητες δυσκολίες και ηθικά διλήμματα.

Σχεδόν νομοτελειακά, όσο μεγαλύτερα είναι τα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν, τόσο πιο εξωφρενικές είναι οι λύσεις που επιλέγουν και, κατ’ επέκταση, τόσο περισσότερο ο σκηνοθέτης απομακρύνεται από τις λογικές συμβάσεις για χάρη της δραματουργικής κορύφωσης. Οι ήρωες των ταινιών του μοιάζουν με μαριονέτες στα χέρια του δημιουργού τους. Δεν έχουν την παραμικρή ανεξαρτησία και ρέπουν προς την αυτοκαταστροφή.

Η προβολή της τελευταίας του ταινίας, «Μπόργκμαν» («Borgman»), στο διαγωνιστικό τμήμα του φετινού Φεστιβάλ των Καννών, αποτέλεσε ιδανική αφορμή για την παρουσίαση ενός αφιερώματος στο σύνολο του άγνωστου στην Ελλάδα έργου του, από το 19ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας. Εμείς αποφασίσαμε να διορθώσουμε μια και καλή την αδικία. Είστε έτοιμοι να βυθιστείτε στον εκκεντρικό κόσμο του Ολλανδού περφεξιονίστα της μαύρης κωμωδίας;

Κωστής Θεοδοσόπουλος

Φιλμογραφία / Filmography

Borgman (2013)

De Laatste Dagen van Emma Blank (2009)

Ober (2006)

Grimm (2003)

Kleine Teun (1998)

De Jurk (1996)

De Νoorderlingen (1992)

Abel (1986)