Το Ξύπνημα της Ανοιξης: Άγρια Άνθη του Τσεχικού Νέου Κύματος
Για ένα μικρό αλλά καθοριστικό χρονικό διάστημα, από το ξεκίνημα της δεκαετίας του ’60 και μέχρι τον Αύγουστο του 1968, η τότε Τσεχοσλοβακία φιλοξένησε ένα από τα πιο συγκλονιστικά κινήματα στα κινηματογραφικά χρονικά. Επωφελούμενοι από μια σύντομη περίοδο χαλάρωσης του πολιτικού κλίματος, και την υπόσχεση μιας σταδιακής φιλελευθεροποίησης, μια ομάδα αποφοίτων σκηνοθετών από την εξέχουσα Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης της Πράγας (FAMU) συντονίστηκαν ευεργετικά στην ίδια καλλιτεχνική συχνότητα και άρχισαν να εξαπολύουν στην οθόνη μερικές από τις πιο πρωτοποριακές, αφηγηματικά ατίθασες και φορμαλιστικά θρασείς δημιουργίες που έγιναν ποτέ.
Αντλώντας έμπνευση από τη λογοτεχνία, τον σουρεαλισμό, τις εικαστικές τέχνες, την πρόσφατη και αρχέγονη Ιστορία, κατορθώνοντας όμως ώστε οι πολυδιάστατες διηγήσεις τους να αποκτούν διαχρονική και οικουμενική ισχύ, οι δημιουργοί αυτοί έθεσαν ως θεμελιώδη στόχο τους να απελευθερώσουν εντελώς τη φαντασία τους, με αποτέλεσμα οι ταινίες που υπέγραψαν να αποτελούν γνήσια δείγματα μοντερνισμού και να επηρεάσουν αμέτρητους μετέπειτα σκηνοθέτες (με πιο πρόσφατο τον Γιώργο Λάνθιμο ο οποίος σημείωσε το «Cremator» του Γιουράι Χερτζ ως έμπνευση για την «Ευνοούμενη»). Σε παράλληλη τροχιά με τη γαλλική Nouvelle Vague, το αγγλικό Free Cinema και το βραζιλιάνικο Cinema Novo, το Τσεχικό Νέο Κύμα όχι μόνο συνάντησε άμεση διεθνή απήχηση, αλλά και εισέπραξε μια εντυπωσιακή σειρά συμμετοχών και βραβείων σε αξιοσέβαστα κινηματογραφικά φεστιβάλ του εξωτερικού, καθώς και δύο νίκες στα ξενόγλωσσα Όσκαρ. Κι ενώ η περίφημη «Άνοιξη της Πράγας» που αρχιτεκτόνησε ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, τότε ηγέτης της χώρας, υποσχόταν τον εκδημοκρατισμό και την πλήρη ελευθερία των τεχνών, η στρατιωτική επέμβαση της ΕΣΣΔ στην Τσεχία και η εισβολή των σοβιετικών τανκς τον Αύγουστο του 1968, οδηγησε το νεότευκτο κινηματογραφικό κίνημα σε αφανισμό.
Γυρίσματα διακόπηκαν βίαια στη μέση, σενάρια που είχαν εγκριθεί απερρίφθησαν, ταινίες απαγορεύτηκαν δια παντός και αρκετοί από τους δημιουργούς τους αναγκάστηκαν είτε να εγκαταλείψουν τη χώρα (Μίλος Φόρμαν, Ιβάν Πάσερ) είτε να μείνουν πίσω και να δουν τις καριέρες τους να καταστρέφονται. Μπορεί η αιφνίδια επέμβαση της πραγματικότητας να σήμανε το άδοξο τέλος του Τσεχικού Νέου Κύματος, και να ανέκοψε άδικα την εκστατική άνθηση της εγχώριας κινηματογραφίας, αυτό που απομένει ωστόσο είναι μια συναρπαστική κληρονομιά πολλών αριστουργημάτων. Δώδεκα από τα αριστουργήματα εκείνης της εποχής, αρκετά από τα οποία κρίθηκαν ανεπιθύμητα και επικίνδυνα από το τότε καθεστώς, διαλέγει το 25ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας, και με ξεχωριστή περηφάνια συστήνει εκ νέου στο ελληνικό κοινό, μέσα από καινούργιες και ψηφιακά αποκατεστημένες κόπιες. Το «Ξύπνημα της Άνοιξης» δεν είναι ένα ακόμη αφιέρωμα. Είναι ένας σπάνιος κόσμος από ανεξερεύνητες συγκινήσεις που πρέπει οπωσδήποτε να ανακαλύψετε. Λουκάς Κατσίκας
Ευχαριστούμε πολύ για τη βοήθεια το Τσεχικό Κέντρο Πολιτισμού της Αθήνας και την διευθύντριά του, κυρία Lucie Kuligová.